Türkiye genelinde etkisini artıran iklim değişikliği ve kuraklık, Van Gölü Havzası’nda kritik boyutlara ulaştı. Son yıllarda ciddi anlamda alan kaybeden Van Gölü, şimdi de göl ekosisteminin temel taşı olan inci kefallerinin üreme döngüsünü tehdit ediyor.
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nden Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş, 2025 yılının inci kefali göçü için oldukça riskli olduğunu belirterek, “Nisan ayındayız ama geçen yıla göre akarsu debileri dörtte bir oranında azaldı” dedi.
Yağışlar azaldı, göç zora girdi
İnci kefalleri, sadece Van Gölü’nün tuzlu ve sodalı sularında yaşayabiliyor, ancak üreyebilmek için tatlı su kaynaklarına ihtiyaç duyuyor. Her yıl 15 Nisan – 15 Temmuz tarihleri arasında akarsulara doğru başlayan göç, bu yıl yeterli su bulunmaması nedeniyle sekteye uğrama riski taşıyor.
Dr. Akkuş, “2024 yılında dağlara bol kar yağmıştı ve bu karlar yaz aylarında akarsuları besledi. Ancak 2025’te şubat yağışları %60 oranında düştü. Bu durum Van Gölü’ne dökülen akarsuların hem debisini düşürdü hem de inci kefallerinin üreme alanlarını tehdit ediyor” ifadelerini kullandı.
DSİ’ye çağrı: Üreme döneminde su akışı sağlanmalı
Kuraklığa karşı sadece doğa koşullarının değil, insan eliyle yapılan su yönetiminin de etkili olduğunu vurgulayan Dr. Akkuş, Devlet Su İşleri’ne (DSİ) çağrıda bulundu:
“2023 yılında Bendimahi Çayı’nın debisi göçün ortasında tarımsal sulama nedeniyle tamamen kesildi. Göç durdu, inci kefalleri Van Gölü’ne ulaşamadı. Bu yıl aynı facianın tekrar etmemesi için DSİ'nin, balıkların göç döneminde akarsularda yeterli su bırakması şart.”
Kuraklık üçüncü aşamada: Sosyoekonomik kriz kapıda
Dr. Akkuş, yaşanan kuraklığı hidrolojik kuraklık olarak tanımlayarak şu uyarılarda bulundu:
“Şu an kuraklıkta 3. aşamadayız. Yağışlar az, akarsu debileri düşük. Bundan sonraki aşama sosyoekonomik kuraklık; yani tarım ve balıkçılıkla geçinen insanların geçim sıkıntısı yaşaması. Etkili bir su yönetim planı yapılmazsa bu coğrafyada geçim kaynakları yok olabilir.”
Binlerce yıllık tür tehlikede
Sadece Van Gölü’ne özgü olan ve yaklaşık 800 bin yıldır varlığını sürdüren inci kefalleri, bölge ekonomisi ve ekosistemi için hayati öneme sahip. Uzmanlara göre bu eşsiz türün geleceği, hem doğal su döngüsü hem de insan eliyle yapılan su politikalarına bağlı.
Van Gölü’nde hem doğa hem canlı hayatı alarm veriyor. Uzmanların çağrısı net: Su yönetimi doğru yapılmazsa, göç durabilir, tür yok olabilir.